Το διάστρεμμα της ποδοκνημικής άρθρωσης (ankle sprain) αποτελεί την συχνότερη αθλητική κάκωση και τον πιο συχνό τραυματισμό που μπορεί ένα άτομο να βιώσει κατά τη βάδιση του. Η φράση “μου γύρισε ο αστράγαλος” ή “μου γύρισε το πόδι” χρησιμοποιούνται από τους ασθενείς για να περιγράψουν την τραυματισμένη περιοχή. Με τον όρο “διάστρεμμα” αναφερόμαστε στην κάκωση των συνδέσμων, δηλαδή των δομών εκείνων που συγκρατούν τα οστά μεταξύ τους.
Σε αθλήματα όπως το μπάσκετ , το ποδόσφαιρο, το βόλεϊ το ποσοστό των διαστρεμμάτων του αστραγάλου αποτελεί εώς και το 50% των συνολικών κακώσεων.
Ανατομικά στοιχεία & μηχανισμός κάκωσης
Η άρθρωση της ποδοκνημικής σχηματίζεται από τρία οστά. Τον αστράγαλο, το περιφερικό άκρο της κνήμης και το περιφερικό άκρο της περόνης. Μεταξύ τους τα οστά αυτά συγκρατούνται από πολύ ισχυρούς συνδέσμους (ligaments) αμφοτερόπλευρα οι οποίοι εμφανίζουν μία αξιοσημείωτη ελαστικότητα στην υφή τους.
Όταν μας “γυρίσει το πόδι” οι σύνδεσμοι υφίστανται μία βίαιη διάταση και ξεπερνούν το όριο αντοχής των ινών τους, η οποία μπορεί να οδηγήσει από έναν απλό τραυματισμό χωρίς σημαντική βλάβη έως και πλήρη ρήξη του συνδέσμου.
Ο μηχανισμός της κάκωσης περιλαμβάνει την απότομη και βίαιη κίνηση του άκρου ποδός είτε προς τα έσω (Inversion) είτε προς τα έξω (Eversion) κατά την οποία οι πλάγιοι σύνδεσμοι της ποδοκνημικής διατείνονται πέρα από το όριο της αντοχής τους. Αυτό μπορεί να συμβεί για παράδειγμα όταν τρέχουμε σε ανώμαλο έδαφος και γυρίσει απότομα το πόδι, κατά την άθληση, κτλ.
Ανάλογα με την κάκωση των συνδέσμων τα διαστρέμματα χωρίζονται στις παρακάτω κατηγορίες:
- 1ου βαθμού – απλή διάταση των συνδέσμων
- 2ου βαθμού – μερική ρήξη των ινών τους
- 3ου βαθμού – πλήρης ρήξη των ινών τους
Συμπτώματα και διάγνωση του διαστρέμματος
Το κύριο σύμπτωμα είναι ο πόνος, η εκχύμωση και το τοπικό οίδημα που αναπτύσσεται αμέσως μετά τον τραυματισμό. Μπορεί να ποικίλει στην κλινική εικόνα ανάλογα με το βαθμό της κάκωσης και να υπάρχει δυσχέρεια στη βάδιση.
Η διάγνωση γίνεται με τη λήψη του ιστορικού και κατά την κλινική εξέταση του ασθενούς. Θα υπάρχει έντονη ευαισθησία στην περιοχή είτε επί τα εκτός είτε επί τα εντός της άρθρωσης. Ο έλεγχος με απλές ακτινογραφίες είναι απαραίτητος για τον αποκλεισμό κάποιου συνοδού κατάγματος, ενώ σε περίπτωση που υποψιαζόμαστε βλάβη σε κάποια χόνδρινη επιφάνεια των οστών ή σε μεγαλύτερης βίας κακώσεις επικουρικά θα ζητηθεί μαγνητική τομογραφία.
Συντηρητική αντιμετώπιση του διαστρέμματος ποδοκνημικής
Στην πλειοψηφία τους τα διαστρέμματα αντιμετωπίζονται συντηρητικά και είναι σημαντικό να ακολουθήσουμε κάποια αρχικά βήματα μετά τον τραυματισμό. Αυτά έχουν σαν στόχο να περιορίσουν το τοπικό οίδημα και τη μείωση του πόνου κατά τη βάδιση. Ακολουθούμε τον αλγόριθμο RICE (Rest-Ice-Compression-Elevation).
- Ανάπαυση (Rest). Είναι πολύ σημαντική για την έναρξη της διαδικασίας της επούλωσης των τραυματισμένων συνδέσμων.
- Παγοθεραπεία (Ice). Εφαρμόζουμε επιθέματα πάγου για 10-15 λεπτά κάθε 2-3 ώρες στην περιοχή. Η σπουδαιότητα της παγοθεραπείας είναι αδιαμφισβήτητη για τον περιορισμό του οιδήματος και έχει νόημα τις πρώτες 3-4 ημέρες μετά τον τραυματισμό.
- Περίδεση (Compression). Η περίδεση με ελαστικό επίδεσμο θα μειώσει την εξάπλωση του αιματώματος που επισυμβαίνει μετά τον τραυματισμό.
- Ανύψωση του σκέλους(Elevation). Ιδανικά θα πρέπει να είναι το πόδι σε θέση υψηλότερη από το ύψος της καρδιάς. Πρακτικά έχουμε σαν οδηγό όταν είμαστε ξαπλωμένοι στο κρεβάτι να ανυψώνουμε το πόδι με 2 μαξιλάρια και όταν καθόμαστε στον καναπέ να το βάζουμε πάνω σε μία καρέκλα απέναντι.
Επιτρέπεται η βάδιση στο διάστρεμμα;
Οι περισσότεροι άνθρωποι βιώνουν μία δυσχέρεια στη βάδιση. Ο χρόνος αποκατάστασης εξαρτάται από το βαθμό της κάκωσης, τις συνοδές βλάβες και τη γενικότερη φυσική κατάσταση του ασθενούς. Η βάδιση θα πρέπει να γίνεται ελεγχόμενα και με μερική φόρτιση του σκέλους και προοδευτικά να αυξάνεται ανάλογα με τα ενοχλήματα. Το όριο είναι ο πόνος και δε θα πρέπει να το ξεπερνάμε βάζοντας παραπάνω βάρος από αυτό που αντέχουμε.
Βοηθηματα βάδισης είναι οι νάρθηκες τύπου aircast, η μπότα ποδοκνημικής και οι βακτηρίες (πατερίτσες) που μπορούν να χρησιμοποιηθούν κατά περίπτωση.
Ο ρόλος της Φυσικοθεραπείας στα διαστρέμματα
Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε το νόημα των φυσικοθεραπειών στην αποκατάσταση μετά τον τραυματισμό. Η στόχευση είναι διπλή και περιλαμβάνει:
- Αναλγητικά μέσα. Αυτά θα βοηθήσουν στη μείωση του πόνου και του οιδήματος, όπως τα tecar, οι υπέρηχοι, κ.α.
- Κινησιοθεραπεία και ενδυνάμωση. Οι ασκήσεις θα βοηθήσουν στην επαναφορά της ελαστικότητας της άρθρωσης και των συνδέσμων και η μυϊκή ενδυνάμωση θα συμβάλλει στην αποτροπή μελλοντικών τραυματισμών.
Θα πρέπει να τονιστεί πως δε θα χρειαστούν όλοι οι άνθρωποι φυσικοθεραπείες μετά από κάθε διάστρεμμα. Την απόφαση για την έναρξη ή όχι θα λάβει ο Ορθοπαιδικός – Αθλητίατρος ανάλογα με το βαθμό της κάκωσης, την κλινική εικόνα και το επίπεδο αθλητικής δραστηριότητας του ασθενούς.
Χειρουργική αποκατάσταση
Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω τα περισσότερα διαστρέμματα ποδοκνημικής αντιμετωπίζονται επαρκώς με συντηρητικά μέσα. Ενδείξεις χειρουργικής αποκατάστασης είναι:
- Συνυπάρχουσες οστεοχόνδρινες βλάβες με ελέθερα οστικά τεμάχια εντός της άρθρωσης που δημιουργούν πόνο ή μηχανικό block στην κίνηση.
- Χρόνια αστάθεια ποδοκνημικής και ανεπάρκεια των συνδεσμικών στοιχείων είτε από πολλαπλούς τραυματισμούς είτε από 3ου βαθμού υψηλής βίας κακώσεις.
Οι χειρουργικές επιλογές περιλαμβάνουν την Αρθροσκόπηση ποδοκνημικής ως μία ελαχιστα επεμβατική πράξη για την αντιμετώπιση ενδαρθρικών βλαβών, καθώς και την αποκατάσταση των ραγέντων συνδεσμικών τμημάτων με επεβάση συρραφής και επανακαθήλωσης αυτών με ή χωρίς τη χρήση μοσχευμάτων.
Μετεγχειρητικά ο ασθενής θα ακολουθήσει ειδικό εξατομικευμένο πρωτόκολλο αποθεραπείας με σκοπό την επανένταξη του στην καθημερινότητα και την αθλητική του δραστηριότητα.